GİRİŞ
4734 Sayılı Kamu İhale Kanununa göre, mal ve hizmet alımları ve yapım işlerinin gerçekleştirilebilmesi için idarelerin bütçelerinde yeterli ödenek bulunması gerekir. Bu yazımızda söz konusu ihalelerde aranılması gereken ödenek ve bunun istisnaları anlatılmaya çalışılacaktır.
I – TEMEL İLKE
4734 sayılı Kamu İhale Kanununun “Temel İlkeler” başlıklı 5. maddesi, ödeneği bulunmayan hiçbir iş için ihaleye çıkılamayacağını hüküm altına almıştır. Kanunun bu hükmü gereği bütçe yılı esas alınmak suretiyle mal ve hizmet alımı ile yapım işlerinin ihalesinde, temin edilecek ihtiyaç için bütçede ödeneğin bulunması gerekir. Bütçede karşılığı bulunması gereken ödenek işin tamamını karşılayacak boyutta olması gerekir.Ayrıca bazı koşulların gerçekleşmesine bağlı olarak da ödenek konulması yasal değildir.
Kamu İhale Kanununun 62. maddesinin (d) bendi, bütçe hazırlıkları yapılırken ve ihtiyaçlar için bütçeye ödenek konulurken yaklaşık maliyet tespitleri dikkate alınacağı şeklinde bir ifadeye yer vermiştir. 24.12.2003 gün ve 25326 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun yayımı tarihinde yürürlüğe giren “bütçe ilkeleri” başlıklı 13. maddesinin (h) bendinde, kamu hizmetlerinin, bütçelere konulacak ödeneklerle gerçekleştirileceğini ve 01.01.2005 yılında yürürlüğe girecek olan “yüklenmeye girişilmesi” başlıklı 26. maddesinde de, bütçede yeterli ödeneği bulunmayan işler için yüklenmeye girişilemeyeceği belirtilmiştir.
4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 5 ve 62. ve 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun 13 ve 26. maddesi kuralları birlikte değerlendirildiğinde, ihale yapılacak işin bedeli kadar bir ödeneğin bütçenin ilgili tertibinde bulunması gerekmektedir. İhalesi yapılacak işin bedelinden, 4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 9. maddesinde yaklaşık maliyet değeri belirtilse bile sözleşme tutarı ve KDV’nin de bütçe ödeneğinin olması aranır.
Yaklaşık maliyet kadar bütçede ödeneği olan bir iş için ihaleye çıkılıp da, ihalede verilen tekliflerin yaklaşık maliyetin üstünde olması veya KDV ilavesi sonucunda bütçe ödeneğini aşması halinde, ilgili tertibe bu süre içinde ek veya aktarma yoluyla ödenek ilavesi yapılmazsa, ihale 4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 39. maddesine göre ödenek yetersizliği gerekçe gösterilerek ihalenin iptal edilmesi gerekir. 4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 5. ve 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun 13. maddesi hükümleri gereği idarelerin bütçeye o iş için konan ödeneğin üstünde bir taahhüde girme imkanı yoktur.
Ödenek üstü harca yapılması halinde, ilgililere uygulanacak yaptırımlar artırılmıştır. 24.12.2003 gün ve 25326 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun 01.01.2005 tarihinde yürürlüğe girecek olan “ödenek üstü harcama” başlıklı 70. maddesi, ödenek üstü harcama talimatı veren yetkililere, her türlü aylık, ödenek, zam ve tazminat dahil yapılan aylık net ödemeler toplamının iki katı kadar para cezası verilmesini öngörmektedir.
II – İSTİSNALAR
Kamu İhale Kanununun 5. maddesinde getirilen temel ilkeye, aynı yasanın 62. maddesinin (a) ve (b) bentlerinde istisnalar getirilmiştir. Bu istisnalar, a) Gelecek Yıllara Yaygın Yüklenmeler ve b) Süreklilik Arz Eden Mal ve Hizmet Alımları ile ilgilidir.
a) Gelecek Yıllara Yaygın Yüklenmelerde:
4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 62. maddesin (a) bendinde, yatırım projelerinin planlanan sürede tamamlanarak ekonomiye kazandırılabilmesi amacıyla, birden fazla yılı kapsayan işlerde ihaleye çıkılabileceği, bu durumda programlamanın yapılarak işin süresine uygun olarak yıllar itibariyle ödeneğin bütçelerine konulması gerektiği, ilk yıl için öngörülen ödenek proje maliyetinin %10’undan az olamayacağı ve başlangıçta daha sonraki yıllar için programlanmış olan ödenek dilimleri sonraki yıllarda azaltılamayacağı belirtilmiştir.
b) Süreklilik Gösteren Mal ve Hizmet Alımlarında;
Bu istisna Kamu İhale Kanununun 62. maddesinin (b) bendinde düzenlenmiştir. Söz konusu hükme göre; ertesi mali yılda gerçekleştirilecek süreklilik arz eden mal ve hizmet alımları için bir önceki mali yıl sona ermeden ihaleye çıkılabilir.
4734 sayılı Kanunun 62. maddesinin (b) bendine göre ihaleye çıkılabilmesi için,
a) Bir iş süreklilik arz etmelidir
b) Gelecek mali yılın işi olmalıdır
c) Mal ve hizmet alımı olmalıdır
Bu koşullar birlikte gerçekleştiği taktirde yıl sonu ermeden bütçe ödeneği gösterilmeksizin gelecek mali yıl için ihale yapılması mümkündür. Yapım işleri için bu şekilde ihaleye çıkılmaz.
Yukarıda açıklanan şartların oluşması durumunda, bütçe ödeneği kesinleşmeden, gelecek mali yıl için ihaleye çıkılabilecektir. Ancak, gelecek mali yıl bütçesine ihale bedeli kadar ödenek konması gerekmektedir. Aksi halde ödenek üstü harcama ile karşı karşıya kalınabilir veya ödenek yokluğu nedeni ile sözleşme hükümleri yerine getirilemez.
Süreklilik gösteren işin tanımı yasada yapılmamıştır. Ancak bir mal veya hizmet belirli bir zaman dilimi içinde temin edilemediği taktirde kamu hizmetinin aksaması söz konusu olabiliyorsa, o işin sürekliliğinden söz edilebilir. Buna örnek olarak akaryakıt alımı, temizlik hizmetleri, araçların bakımı, personel taşıması, güvenlik hizmetleri, yemek servisi sayılabilir.
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun 1 Ocak 2005 tarihinde yürürlüğe girecek olan 26. maddesinde, süreklilik gösteren iş ve hizmetler sayılmıştır. Söz konusu maddeye göre;
a) Yiyecek, yakacak, akaryakıt ve madeni yağ ihtiyaçları,
b) Temini ve korunması güç olan ilaç, aşı, serum ve tıbbi sarf malzemeleri,
c) Süreli yayın alımı, taşıma, temizlik ve yemek hizmetleri,
d) Taşıtların zorunlu mali sorumluluk sigortası,
e) Makine-Teçhizat bakım ve onarım işleri, bilgisayar sistem ve santralleri ile elektronik bilgi erişim hizmetleri,
Süreklilik arz eden iş ve hizmet olarak sayılmıştır.
Yine aynı yasa hükmünde, süreklilik arz eden iş ve hizmetler için bütçelerinde öngörülen ödeneklerin yüzde ellisini, izleyen yılın Haziran ayını geçmemek ve yüklenme süresi on iki ayı aşmamak üzere, ilgili üst yöneticinin onayıyla ertesi yıla geçen yüklenmelere girişilebileceği hükme bağlanmıştır.
SONUÇ
Kamu İhaleleri ile bütçe ödenekleri arasında çok yakın bir bağ kurulmuştur. İlke olarak ihale konusu işin ödeneğinin tamamen bütçeye konulması gerekir. Buna, yasayla sınırlı olarak iki istisna getirilmiştir. Ödenek üstü harcama yapılması da çok ağır yaptırımlara bağlanmıştır.
Av. Atilla İNAN
Bu yazıyı Paylaşın
0 yorum:
Yorum Gönder