Bütçe kanunuyla kendilerine ödenek tahsis edilen kamu idarelerinin,doğrudan temin yoluyla gereksinim duydukları mal ve hizmet alımları ile yapım işleri için harcama yapması ancak mevzuatta öngörülen belirli yükümlülükleri yerine getirmeleri ile gerçekleşebilecektir.
Zira 4734 sayılı Kanun’un“ödeneği bulunmayan hiçbir iş için ihaleye çıkılamaz” hükmü kamu idarelerinin, yasama organı ve bütçe kanunu dışında idareyi taahhüt ve borç altına sokmamaları, bütçe kanunu ile belirlenmiş limitler içerisinde harcama yapabilmesi kuralına dayanmaktadır (Gök, 2010: 22). Kamu idarelerinin doğrudan temin alımlarının nasıl gerçekleştirileceğini düzenleyen ve
hukuki dayanak teşkil eden mevzuat;
Kanunlar
• 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu (KMYKK)
• Bütçe Kanunları
• 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu
• 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu
Yönetmelikler
• Merkezi Yönetim Harcama Belgeleri Yönetmeliği
• Taşınır Mal Yönetmelikleri
• Muayene ve Kabul Yönetmelikleri
Tebliğler
• Merkezi Yönetim Bütçe Uygulama Tebliği
• Harcama Yetkilileri Hakkında Genel Tebliğ
• Merkezi Yönetim Harcama Belgeleri Hakkında Genel Tebliğ
• Kamu İhale Genel Tebliği
• Kamu İhale Tebliği (parasal sınırlar, süreler ve oranlar)’nden oluşmaktadır.
Söz konusu mevzuat, idarelerin ve doğrudan temin alımlarını gerçekleştirecek görevlilerin, hesap verme yükümlülükleri gereği izlemeleri gereken yol, hazırlamaları gereken belgeler, uyulması istenen eşik değerlerle ilgili parasal sınırlar, kanuni süreler ve tedarik edilen taşınır ya da taşınmazların kayıt
altına alınma yöntemleri gibi konularda bağlayıcı olmaktadır.
Doğrudan temin usulü ile ilgili yukarıda bahsi geçen mevzuatın günümüze kadar çeşitli değişikliklere uğrayarak son şeklini aldığını söylemek mümkündür.
Doğrudan temin usulü bağlamında yapılan değişikliklerle ilgili ilk düzenleme, 4964 sayılı Kanun (1) ile yapılmıştır. Bu Kanun’a göre doğrudan temin usulüyle ilgili yapılan ve çok önemli bir değişiklik olarak görülmesi gereken düzenleme, daha önce “ihale usulleri içerisinde yer alan doğrudan temin usulünün ihale usulleri arasından çıkartılması” dır (md. 12). Bu düzenlemeyle kanun kapsamındaki kamu idarelerinin herhangi bir ihale usulüne bağlı kalmaksızın ihtiyaçlarını “Doğrudan
Temin” adı verilen bir usulle sağlamalarına izin verildiği anlaşılmaktadır (Kartalcı,2010: 137).
(1) 4964 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun, RG. T: 15.08.2003, No: 25200, Madde 12.- 4734 sayılı Kanun’un 18 inci maddesinin (d) bendi madde metninden çıkarılmıştır.)
Bu bağlamda önceki düzenleme kapsamında doğrudan temin yöntemi ile alım gerçekleştirilirken uygulamada yaşanan güçlükler, idarelerin bu konudaki yakınmaları ve uygulamanın izlenmesi sırasında tespit edilen eksiklikler sonucunda bazı hükümlerin uygulanmasının kamu kurumları açısından mümkün olmadığını göstermiştir. Bu eksiklikler karşısında yasa koyucu, kamu alımlarının sağlıklı biçimde yürütülmesinin temini için gerekli olan değişikliğin, doğrudan temin usulünün ihale usulleri arasından çıkartılması olduğunu görmüş ve bu değişikliği gerçekleştirmiştir (Acar, 2007: 93).
4964 sayılı Kanun’la yapılan bir diğer düzenleme ise doğrudan temin usulünün Kamu İhale Kanunu’nda yeniden şekillendirilmesine yönelik olarak, doğrudan temin usulünün uygulanmasına izin verilen kamu alımlarında ilan yapılmaksızın, isteklilerden teminat istenmeksizin, sözleşme yapılması ve ihaleye dahil olacak isteklilerden, ekonomik ve malî yeterlik ile mesleki ve teknik yeterlik şartlarının istenmesi zorunluluğunun kaldırılmış olmasıdır (md. 15). Bu madde hükmü uyarınca yapılacak alımlarda kamu idareleri, ihale komisyonu kurmadan, ihale yetkilisince görevlendirilecek kişi veya kişiler marifetiyle piyasa fiyat araştırmasıyla ihtiyaçlarını temin edebileceklerdir.
Doğrudan temin usulü ile ilgili yapılan bir diğer düzenleme ise 5020 sayılı Kanun (2) ile yapılmıştır.
(2) 5020 sayılı Bankalar Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun, RG. T: 26.12.2003, No:25328,
Bu düzenlemeyle doğrudan temin usulünün temelini oluşturan 22’nci maddeye (h) bendi eklenmiştir (md. 28) ve“Türk veya yabancı uyruklu avukatlardan hizmet alımları ile fikri ve sınai mülkiyet haklarının ulusal ve uluslararası kuruluşlar nezdinde tescilini sağlamak için gerçekleştirilen hizmet
alımlarının” doğrudan temin usulüyle karşılanması sağlanmıştır.
Doğrudan temin usulü ile ilgili bir diğer düzenleme de 5763 sayılı Kanun (3) ile yapılmıştır.
(3) 5763 sayılı İş Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Hakkında Kanun, RG. T: 26.05.2008, No: 26887.
İhale süreciyle Türkiye İş Kurumu tarafından, bir mesleğe sahip olup bu mesleği geliştirmek isteyen, işsizleri istihdam etmeye yönelik kişilerin işgücü piyasasının ihtiyaçları doğrultusunda yetiştirilmeleri amacıyla Kamu İhale Kanunu kapsamında istihdam garantili, kısmi garantili ya da istihdam garantisiz eğitim hizmetleri satın alınabilmektedir. Fakat gerek ihale sürecinin meşakkatli oluşu gerekse çoğu zaman en düşük teklif üzerinden gerçekleşen açık ihale usulünün eğitim hizmeti alımlarında eğitimin kalitesinden taviz verilmesine yol açması gibi nedenlerden dolayı doğrudan temin usulünü düzenleyen 22’nci maddeye (ı) bendi ile söz konusu aksaklıkların giderilmesine yönelik ilgili hüküm eklenerek Türkiye İş Kurumu tarafından doğrudan temin kapsamında hizmet satın alımlarının önü
açılmıştır (md. 35).
Doğrudan temin usulü ile ilgili önemli bir diğer düzenleme de 5812 sayılı Kanun (4) ile yapılmıştır. Bu düzenleme ile 4734 sayılı Kanun’un doğrudan temin usulünü düzenleyen 22’nci maddesinin birinci fıkrasının (f) ve (h) bentleri değiştirilerek, aynı maddeye (i) bendi eklenmiştir (md. 8).
(4) - 5812 sayılı Kamu İhale Kanunu ile Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, RG. T: 05.12.2008, No: 27075.
Yukarıda bahsi geçen ilave ve diğer değişikliklerle birlikte 22’nci madde kapsamında doğrudan temin konusuna giren alımların son şekli aşağıda gösterilmiştir. Buna göre;
a) İhtiyacın sadece gerçek ya da tüzel tek kişi tarafından karşılanabildiği durumların tespit edilmesi,
b) Sadece gerçek ya da tüzel tek kişinin ihtiyaç ile ilgili özel bir hakka sahip olması,
c) Mevcut olan mal, ekipman, teknoloji veya hizmetlerle uyumun ve standardizasyonun sağlanması için zorunlu olan mal ve hizmetlerin, asıl sözleşmeye dayalı olarak düzenlenecek ve toplam süreleri üç yılı geçmeyecek sözleşmelerle ilk alım yapılan gerçek veya tüzel kişiden alınması, (5)
5- İdare tarafından açık ihale usulüyle yapılan Donanım (Masaüstü Bilgisayar, Lazer Yazıcı ve Tarayıcı) Alımı İhalesine yönelik itirazın değerlendirilmesinde; Teknik şartnamenin (donanımların bakım ve onarım hizmetleri garanti süresinin bitiminden itibaren en az 5 (beş) yıl süre ile ihale üzerinde kalan istekli tarafından yerine getirilecektir) yapılacak alımın toplam süresinin üç yılı geçmeyeceği hususunun “Kanun hükmünün idare tarafından teknik şartnamede yapılan düzenlemeye dayanak olabileceğinin kabul edilmesi halinde” ibaresiyle, bunun 22. maddenin (c) bendi kapsamında olabileceğini teyit edilmekle beraber en fazla 3 yıllık süre belirlenebileceği belirtilmiştir. (2010/UM.I-1622.1)
d) Büyükşehir belediyesi sınırları dâhilinde bulunan idarelerin 67.613 TL, diğer idarelerin 22.524 TL (6) (söz konusu değerler 01.02.2018 – 31.01.2019 dönemine aittir) için aşmayan ihtiyaçları ile temsil ağırlama faaliyetleri kapsamında yapılacak konaklama, seyahat ve iaşeye ilişkin alımlar,
Açık ihale yöntemiyle temin edilmesi gereken bir ihtiyacın Kanun’un 22’nci maddesinin (d) bendi için öngörülen parasal sınırlar altında kalması için söz konusu ihtiyacın kalemlere bölünmek suretiyle temin edilmesi durumunda, bu hal ve vaziyetin sorumluluk doğuracağı hususunun göz önünde bulundurulması gereklidir.
(6) Bu bentte yer alan eşik değerler ve parasal limitlerin 1/2/2018 tarihinden itibaren uygulanması ile ilgili olarak, 19/1/2018 tarihli ve 30306 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Kamu İhale Kurumunun 2018/1 No.’lu Kamu İhale Tebliği’ne bakınız.
e) Kamu kurumlarının gereksinimlerini karşılayabilecek taşınmaz mal alımı veya kiralaması,
f) Malın özelliğinden kaynaklı ve/veya belli süre içinde kullanılma zorunluluğu bulunan ve bundan dolayı stoklanması ekonomik olmayan veya acil durumlarda kullanılması gereken ilaç, aşı, serum, anti-serum, kan ve kan ürünleri ile ortez, protez gibi uygulama esnasında hastaya göre belirlenebilen ve hastaya özgü tıbbî sarf malzemeleri, test ve tetkik sarf malzemeleri alımları,
g) Milletlerarası tahkim aracılığıyla çözülmesi tahmin edilen uyuşmazlıklarla ilgili davalarda, kanun kapsamındaki idareleri temsil ve savunmak üzere Türk veya yabancı uyruklu avukatlardan ya da avukatlık ortaklıklarından yapılacak hizmet alımları,
h) 8/1/1943 tarihli ve 4353 sayılı Kanun’un 22 ve 36’ncı maddeleri uyarınca Türk veya yabancı uyruklu avukatlardan hizmet alımları ile fikri ve sınai mülkiyet haklarının ulusal ve uluslararası kuruluşlar nezdinde tescilini sağlamak için gerçekleştirilen hizmet alımları,
ı) 4904 sayılı Türkiye İş Kurumu Kanunu uyarınca işgücü piyasası verileri ile ilgili analiz, uyum programlarının düzenlenmesi ve eğitim seminerleri verilmesi hizmetleri ile 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu kapsamında sayılan istihdamı artırıcı ve koruyucu tedbirler almak ve uygulamak üzere yapılacak alımlar doğrudan teminde yapılabilecektir. Bunun yanında işe yerleştirme ve danışmanlık hizmetleri sağlamak, işgücü piyasası araştırma ve planlama çalışmaları yapmak
amacıyla yapılacak hizmet alımları,
i)Yüksek Seçim Kurulunun genel ve ara seçim zamanlarında gereksinim duyması halinde filigranlı oy pusulası ve oy zarfı kâğıdı alımı, oy pusulası basımı ve oy zarfı yapım hizmetleri için doğrudan temin usulünü uygulayabilecektir.
Bunun yanında seçimlere yönelik her türlü seçim malzemelerinin alımı ile yurt dışı seçim harcamaları, il seçim kurulu başkanlıklarınca alınacak oy pusulası basım hizmeti alımlarında doğrudan temin usulü yöntemi ile alım yapılabilecektir.
Bu bağlamda Kanun hükmü doğrudan temin alımları kapsamında yaptırılacak iş ya da işlerin uygulanabilme kapsamını tek tek sayma yöntemi ile tespit etmiştir. Buna göre sayılan bu durumların kıyas yoluyla genişletilmesi mümkün değildir (Küçükçakırlar, 2010: 17).
https://www.sayistay.gov.tr/tr/Upload/95906369/files/dergi/pdf/110m4.pdf
Bu yazıyı Paylaşın
0 yorum:
Yorum Gönder